Saturday, 16 July 2011

फारसी कॅलीग्राफी - फार्सी सुलेखन २- अरबी

अक्षराची भूमिती
अरबी लिपीत अक्षरांच्या भौमितिक आकारांचे प्रमाण सौंदर्यासाठी महत्त्वपूर्ण आहे. सरळ उभ्या दंडाने दर्शवलेल्या ‘अलिफ’ या पहिल्या अक्षराच्या मापाने पुढील सर्व अक्षरांचे आकार ठरतात. ‘अलिफ’ हा लेखकाच्या शैली नुसार तीन ते बारा टिंबांच्या मापाचा असतो. टिंब लेखणीच्या टोका इतका असावा. तितकीच जाडी ‘अलिफ’ ची असावी. ‘अलिफ’च्या व्यासाचे वर्तुळ सर्व अक्षरांना सामावून घेते. 

  • अरबी सुलेखन - शैली

सुलेखन कलेत या लिपी इतके प्रयोग आणि वैविध्य इतरत्र क्वचितच सापडते. शंभरावर शैली प्रसिद्ध असल्या तरी त्यांचे- कुफि(कुफिक़) ही भौमितिकदृष्ट्या प्रमाणबद्ध आणि नस्ख, रुक़ा, तुलुथ आणि इतर लपेटीदार अक्षरशैली असे प्रमुख दोन प्रकार पडतात.

  • कुफी 
शिलालेख वगैरे कोरण्यास आयताकृती, भौमितिक आकार यामुळे वापरली जाणारी.{वाचन :- बिस्मिल्लाह अल रहमान अल रहीम}












  • तुलुथ
तुलुथ म्हणजे १/३ तृतीयांश, लेखणीच्या आकारामुळे हे नाव पडले आहे. ही लिपी तुमार या लिपीवरून तयार झाली. {वाचन :- बिस्मिल्लाह अल रहमान अल रहीम}











  • नस्ख نسخه
copy म्हणजे नक्कल या अर्थाच्या शब्दाने ओळखली जाणारी नस्ख लिपी प्रमाणबद्ध आणि सुवाच्य आहे. त्यामुळेच धर्मग्रंथ, पुस्तके याच लिपीत लिहीत. 
{वाचन :- बिस्मिल्लाह अल रहमान अल रहीम}





    • ता लिक़ 

    तालिक़ म्हणजे टांगलेली, फारसी ने ९व्या शतकात संशोधित केलेली लिपी, यात शब्दातील अक्षरे एकमेकांना जोडली जाताना बेसलाईन पासून वर चढत जातात. {वाचन :- बिस्मिल्लाह अल रहमान अल रहीम}




    • दिवानी

    ता’लिक़ वरून ओटोमान तुर्कांनी आपल्या दरबारी पत्रांसाठी तयार केलेली दिवानी लिपी, आपल्या गिचमीडपणात अव्वल आहे.

















    • रिक़ा
    लिहायला सोपी आणि वेगवान लिपी रोजच्या लिखाणाला उपयुक्त.


    केवळ अक्षरातून चित्र निर्माण करण्याची शैली फारसीत रूढ झाली.




    • प्रतिबिम्ब










    • तोघ्रा













    अक्षरचित्र.